Αρχική / Νέα / Το Παιδικό Ψυχικό Τραύμα

Το Παιδικό Ψυχικό Τραύμα

Το Παιδικό Ψυχικό Τραύμα

Το τραύμα δεν είναι απλώς μια μεμονωμένη τραυματική εμπειρία αλλά πρέπει να γίνει κατανοητό μέσα από την κατανόηση των ανθρωπίνων σχέσεων, με τις οποίες το άτομο είναι κομμάτι τους.

Στα παιδιά οι τραυματικές εμπειρίες έχουν πιο σοβαρές συνέπειες καθώς σε αυτή την ηλικία προσπαθούν να δομήσουν την ολότητά τους, να κατασκευάσουν τις ταυτότητές τους και να αναπτυχθούν. Καταρχήν, θα πρέπει να εξετάσουμε τι σημαίνει για ένα παιδί το ψυχικό τραύμα, τι αντίκτυπο έχει στη ζωή του. Τι σημαίνει για ένα παιδί να αναπτύσσεται σε επικίνδυνα περιβάλλοντα, δηλαδή, τη βίωση του τραύματος και των τραυματικών καταστάσεων.
Η έκθεση στο τραύμα και ο παθογόνος χαρακτήρας της τραυματικής εμπειρίας είναι καθοριστικός για την εξέλιξη του παιδιού. Μπορεί να κυμαίνεται από ελαφρύτερες μορφές τραυματικής εμπειρίας έως την ακραία παιδική θυματοποίηση. Συνοπτικά, θα μπορούσαμε να αναφέρουμε κάποιες εμπειρίες που μπορεί να επηρεάσουν τα παιδιά όπως, επίθεση, πένθος, φυσική κατάχρηση, συναισθηματική ή ψυχολογική κακοποίηση, σεξουαλική κακοποίηση, παραμέληση, παιδιά μάρτυρες βίας, ρατσισμός, παιδιά θύματα φυσικών καταστροφών, παιδικές ασθένειες, τραυματισμοί, ατυχήματα κ.λ.π.
 
Για να αγγίξουμε τη ‘διεργασία του τραύματος’ θα πρέπει να μιλήσουμε, όχι μόνο, για γεγονότα σε συγκεκριμένο χρόνο αλλά για εξελισσόμενες καταστάσεις, συνήθως υπάρχει μια λογική αλληλουχία. Ο φόβος και το άγχος είναι οι πιο χαρακτηριστικές αντιδράσεις. Τα παιδιά μπορεί να αναπτύξουν μια έντονη συναισθηματική κατάσταση ή μια σχετικά σταθερή πορεία αναισθητοποίησης.
 
Γενικά, αναπτύσσεται μια συγκεκριμένη συμπτωματολογία: εφιάλτες, αδυναμία συγκέντρωσης, παλινδρόμηση, συναισθηματική υπερχείλιση και πολλαπλοί τύποι σωματοποίησης. Πολλές φορές έχουμε την ανάπτυξη παρανοϊκών και ψυχωσικών συνδρόμων ποικίλης σοβαρότητας, είναι ένας τρόπος τα παιδιά να ξεφύγουν από μια πραγματικότητα που δεν μπορούν να χειριστούν. Η αντίσταση στην τραυματική εμπειρία εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως η ηλικία, τα εγγύτερα πρόσωπα και ο χαρακτήρας του τραύματος.
 
Για τα παιδιά της προσχολικής ηλικίας υπάρχει μια εξελισσόμενη συστάδα συμπτωμάτων της μετα-τραυματικής διαταραχής όπως: απώλεια αναπτυξιακών δεξιοτήτων, πρώιμη επιθετικότητα, πρώιμο άγχος αποχωρισμού, άσχετοι φόβοι κ..λ.π.
 
Βρεφική και νηπιακή ηλικία ορίζεται ως η περίοδος από τη γέννηση μέχρι την ηλικία των πέντε ετών και περιλαμβάνει την ταχεία βιολογική, κοινωνική, συναισθηματική και γνωστική ανάπτυξη. Αλλαγές στην ανάπτυξη του εγκεφάλου και τη βιοχημεία συμβαίνουν την ίδια στιγμή που το παιδί προσπαθεί να κυριαρχήσει στα βασικά καθήκοντα της πρώιμης ανάπτυξής του. Αυτές οι διαδικασίες ξεδιπλώνονται στο πλαίσιο των αλληλεπιδράσεων με τους φροντιστές και το περιβάλλον του παιδιού και επηρεάζονται βαθύτατα από την εμπειρία του ψυχολογικού τραύματος.
 
Τα βασικά χαρακτηριστικά του ψυχολογικού τραυμάτος, σε όλο το αναπτυξιακό φάσμα, είναι το απρόβλεπτο, ο τρόμος και η αδυναμία. Όταν το ψυχολογικό τραύμα είναι μέρος του περιβαλλοντικού πλαισίου, βρέφη και μικρά παιδιά διατρέχουν ιδιαίτερα υψηλό κίνδυνο για μετέπειτα προβλήματα ψυχικής υγείας, επειδή οι ικανότητές τους να ρυθμίζουν τα συναισθήματά τους και να χρησιμοποιούν τις δεξιότητες αντιμετώπισης δεν έχουν αναπτυχθεί πλήρως. Μπορεί να είναι συγκλονισμένα από τα γεγονότα που τα μεγαλύτερα παιδιά μπορεί να μην βλέπουν ως «τραυματικά». Τα μικρά παιδιά προκειμένου να αντιμετωπίσουν το άγχος και το ψυχολογικό τραύμα επιχειρούν μιας μορφής στροφή προς τον εαυτό τους και προσήλωση σε συγκεκριμένα πρόσωπα, αναζητώντας εναγωνίως προστασία και ασφάλεια.
 
Όταν τραυματικά γεγονότα ξεπερνούν την ικανότητα των ενηλίκων να ανταποκριθούν υποστηρικτικά στο παιδί, υπάρχει σοβαρός κίνδυνος με αρνητικές συνέπειες για την ανάπτυξή του. Το ψυχικό τραύμα επηρεάζει το αναπτυξιακό φάσμα του παιδιού.
 
Το τραύμα επηρεάζει τη σχέση του παιδιού με το σώμα του. Κυριαρχεί η ντροπή, το μούδιασμα των συναισθημάτων,  η αίσθηση του σώματος, η απώλεια της σωματικής ενέργειας και περίεργοι παραλληλισμοί σχετικά με το σώμα.
 
Το τραυματικό άγχος σχετίζεται με τη σχολική αποτυχία, συχνά αυτά τα παιδιά παρουσιάζουν 'ψευδή καθυστέρηση', που όμως μπορεί να πάρει τη μορφή μιας μόνιμης εικόνας.
 
Πολλοί δάσκαλοι ή διευθυντές δεν έχουν την ευκαιρία να μάθουν πώς το τραύμα επηρεάζει τα παιδιά και πώς το προσωπικό του σχολείου θα μπορούσε να βοηθήσει. Οι εξιδικευμένοι Ψυχολόγοι γνωρίζουν ότι το τραυματικό στρες, όχι μόνο, επηρεάζει τα συναισθήματα του παιδιού αλλά και τη συμπεριφορά του,  την προσοχή του, την επεξεργασία των πληροφοριών, τη μνήμη και τη μάθηση.
 
Η μετατραυματική διαταραχή συνδέεται με γνωστικό συμβιβασμό, ιδιαίτερα με την προσοχή και τη μάθηση. Η πληροφορία που γίνεται αντιληπτή και είναι συνδεδεμένη με την τραυματική εμπειρία καταλαμβάνει την προσοχή και τη μνήμη οδηγώντας τα άτομα σε μικρότερη ικανότητα να παρακολουθήσουν και να θυμούνται άλλες πληροφορίες, οι οποίες δεν έχουν τόσο συναισθηματικό περιεχόμενο. Τα παιδιά με ψυχικό τραύμα αδυνατούν να ερμηνεύσουν διφορούμενες πληροφορίες. Η πληροφορία μπορεί να γίνει απειλητική. Ιδιαίτερα οι λεκτικές πληροφορίες είναι δύσκολο να απομνημονευθούν. Η παρεμβολή στη γνώση είναι πάντα παρούσα.
 
Τα παιδιά, πολύ συχνά. παρουσιάζουν το φαινόμενο της αλεξυθυμίας που σημαίνει ‘δεν υπάρχουν λέξεις για να εκφραστούν τα συναισθήματα’ . Χαρακτηρίζεται από ελλείματα στην ικανότητα να αναγνωρίσουν, να σημειώσουν και να επικοινωνήσουν τα συναισθήματά τους. Η Αλεξυθυμία επηρεάζει όλο το ρυθμιστικό σύστημα του παιδιού, καθιστώντας το ανίκανο να δώσει σαφείς και επεξεργασμένες περιγραφές. Επιπρόσθετα, η αλεξυθυμία επηρεάζει το παιδί ως προς τη δυναμική της εξωτερικής επικοινωνίας και την εξωτερική συνδιαλλαγή. Μπορεί να ξεκινήσει από μία προσωπική έλλειψη στην επικοινωνία έως τη στερούμενη σε αναφορές για προσωπικά συναισθήματα, σκέψεις, αντιδράσεις ή στάσεις γύρω από το τραυματικό γεγονός.
 
H επιστήμη της Ψυχολογία μας βοηθά να αντιμετωπίσουμε τους τραυματικούς κύκλους  του τραύματος και  να κατανοήσουμε το πως αυτοί μπορεί να στερήσουν από  ένα παιδί την πρόοδό του
  
Είναι πάρα πολύ σημαντικό να θυμόμαστε ότι συχνά ένα τραυματισμένο παιδί δεν μπορεί να ονομάσει αυτό που του συνέβει ή να το δείξει. Επιπροσθέτως, αυτό καθίσταται ιδιαίτερα δύσκολο στην ηλικία κάτω των έξι χρονών. Δεν πρέπει να ξεχνάμε, ότι πίσω από μια εκτίμηση ενός παιδιού που δεν αντιστοιχεί στην εικόνα του 'μέσου όρου'  μπορεί να βρίσκεται ένα τραυματισμένο παιδί.